W powiecie
inowrocławskim znaleźć można wiele cennych zabytków pamiętających czasy
początków państwa polskiego, owianych tajemnicami i legendami.

 Na uwagę turystów
zasługuje przede wszystkim Kolegiata pw. św. Ap. Piotra i Pawła w
Kruszwicy, zbudowana na początku XII w. z granitowych i piaskowcowych ciosów, jeden z najlepiej zachowanych zabytków
architektury romańskiej w Polsce. W świątyni
znajdują się m.in. dwie chrzcielnice - piaskowcowa z XI w. i granitowa z XII, rzeźby pochodzące z początków XVI i XVIII w.
oraz XVII-wieczne marmurowe płyty poświecone początkom kościoła i pierwszym
biskupom.

 Czasy
średniowiecza pamięta też niepisany symbol Kruszwicy - Mysia Wieża
stojąca na wzgórzu zamkowym u nasady Półwyspu Rzępowskiego. Stanowi ona
pozostałość zamku obronnego z XIV w. Budowla została wzniesiona z fundacji
króla Kazimierza Wielkiego ok. 1350 r. w miejscu starego grodu. Nazwa wieży
wywodzi się z legendy o okrutnym królu Popielu, którego tu właśnie zjadły
myszy.

 Jak głosi
legenda, poczynania chciwego króla i jego równie okrutnej żony Gerdy wobec
poddanych nie podobały się stryjom Popiela. Obawiając się odsunięcia od władzy,
król podstępnie zwabił stryjów do zamku, a tam otruł. Ciała dostojników pod
osłoną nocy zostały wrzucone do Gopła. Za jakiś czas Popiela i jego żonę spotkała zasłużona kara. Od strony jeziora ruszyły na
zamek tysiące myszy. Popiel schronił się przed gryzoniami w wieży, ale i tam go dopadły i zjadły. Myszy rozprawiły się także
z żoną i synami Popiela.
Potem rządy objął Piast Kołodziej i dla ludu Goplan nastały lepsze
czasy.

 Z tego
samego okresu co Kolegiata pw. św. Ap. Piotra
i Pawła w Kruszwicy pochodzi kościół pw. Imienia
Najświętszej Marii Panny "Ruina"- najcenniejszy zabytek Inowrocławia, jeden
z najstarszych kościołów na Kujawach. Pobudowany pod koniec XII lub na początku
XIII w.
W 1834 r. kościół
spłonął i przez wiele lat nie pełnił funkcji religijnych, dlatego też
mieszkańcy nazywali go "Ruiną". Potoczna nazwa używana jest do dnia dzisiejszego.
Odbudowa kościoła nastąpiła w latach 1901-1902 dzięki staraniom proboszcza
Antoniego Laubitza.
Na północnej
ścianie świątyni znajdują się oryginalne, tajemnicze płaskorzeźby
przedstawiające maski ludzi, demonów, zwierzęta i krzyże. Prawdopodobnie miały
one chronić święte miejsce przed złymi mocami.
W 2008 roku
Papież Benedykt XVI podniósł inowrocławski kościół Imienia Najświętszej Maryi
Panny do godności bazyliki mniejszej .

 W
Inowrocławiu warto również odwiedzić kościół farny pw. św. Mikołaja.
Jego początki sięgają XIII w., po całkowitym zniszczeniu przez Krzyżaków został
ponownie wzniesiony w XV w.W latach 1320 - 21 odbywał
się tu proces polsko - krzyżacki o Pomorze Gdańskie, a w 1397 r. królowa
Jadwiga - dziś patronka Inowrocławia,
przepowiedziała w tym kościele klęskę Krzyżaków pod Grunwaldem.
Inną ciekawostką związaną z tą świątynią jest fakt, że podczas II
wojny światowej były tu przechowywane relikwie św. Wojciecha uratowane przed
Gestapo przez oficera Wehrmachtu Urbana Thelena.

 Wyjątkowym i
cennym zabytkiem sakralnym jest Kalwaria Pakoska zwana też Kujawską
Jerozolimą. Jest jedną z najstarszych i drugą co do wielkości po Kalwarii
Zebrzydowskiej. Pochodzi z XVII wieku. Składa się z Kościoła Ukrzyżowania i 24
kaplic prezentujących styl barokowy.

Na uwagę
zasługuje także kościół pw. św. Mikołaja w Pieraniu. Najstarsze wzmianki
o parafii pochodzą z XIV w. Obecna unikatowa drewniana bazylika została
wzniesiona w latach 1732 - 34. W kościele znajduje się m.in. słynący cudami
obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem tzw. Matki Boskiej Pierańskiej pochodzący
prawdopodobnie z 1520 roku.

 W pięknym
Pałacu Mieszczańskim przy reprezentacyjnej ulicy Solankowej w Inowrocławiu
mieści się Muzeum im. Jana Kasprowicza. Budynek w stylu włoskiego
renesansu z końca XIX początkowo był własnością Bernharda Schwersenza, bogatego
żydowskiego przedsiębiorcy budowlanego, właściciela 5 cegielni, potem rodziny
Skomorowskich. W muzeum
oglądać można stałe ekspozycje poświęcone życiu i twórczości dwóch wybitnych
synów tej ziemi - Jana Kasprowicza i Stanisława Przybyszewskiego, a także "
Miasto na soli - historia i kultura Inowrocławia od pradziejów do 1939 roku" i
" Solno I" - ekspozycję obrazującą
dzieje solarstwa na Kujawach.
Z kolei w
pobliskim Szymborzu, dzielnicy Inowrocławia znajduje się rodzinny dom Jana
Kasprowicza. Zwiedzający obejrzeć mogą autentyczne pamiątki po rodzinie piewcy
Kujaw.

Dla
dbających o zdrowie spacerowiczów niewątpliwą atrakcją jest Park Solankowy w
Inowrocławiu. Ta oaza zieleni pośród zabytkowych budynków sanatoryjnych
słynie z przepięknych dywanów kwiatowych. W ostatnich latach turystów przyciąga
do parku tężnia solankowa. Inowrocławska budowla, trzecia w kraju
pod względem chronologii powstania, jest drugą co do wielkości i jedną z nielicznych w całej Europie.
Tężnia w Inowrocławiu ma kształt dwóch połączonych ze sobą wieloboków, mierzy 9 metrów
wysokości i ponad 300 metrów długości. Na całej długości tężni znajduje się
taras widokowy, z którego można podziwiać panoramę Parku Solankowego i części
miasta.
Działanie tężni jest
bardzo proste: solanka jest pompowana
na najwyższy poziom budowli, po czym swobodnie spływa po gałązkach
tarniny ulegając przy tym odparowaniu. Wokół tężni powietrze nasycone jest
jodem i mikroelementami, powstającymi wskutek ociekania solanki i
działania ruchu powierza. Wytworzony w ten sposób aerozol, służy profilaktyce i
wspomaga leczenie schorzeń górnych dróg oddechowych, chorób tarczycy, schorzeń
alergicznych skóry, obniża poziom ciśnienia tętniczego.

W
południowej części powiatu znajdują się najcenniejsze w Polsce ostoje lęgowe
ptaków wodnych i błotnych. Dla ich ochrony, a także w celu zabezpieczenia
wartości historycznych Nadgopla związanych z początkami państwa polskiego i
ochrony naturalnych właściwości środowiska przyrodniczego i swoistych cech
krajobrazu utworzony został Nadgoplański Park Tysiąclecia.
Część parku
jest objęta ścisłą ochroną rezerwatową, pozostały obszar to park krajobrazowy. NPT
tworzy obszar pól uprawnych, łąk i pastwisk, lasów, bagien, trzcinowisk i innych nieużytków oraz
jezioro Gopło i jeziora Skulskie. Występuje tu ponad 700 gatunków roślin.
Spośród ptactwa wodnego najliczniej występuje tu łyska, perkoz, krzyżówka i
gęgawa. Gnieździ się tu kilka gatunków silnie zagrożonych wyginięciem, w
Nadgoplu odnotowano dwa gatunki wymienione w światowej Czerwonej Księdze:
bocian biały i bielik oraz 21 gatunków zagrożonych w skali europejskiej.
Jezioro Gopło i wyrobiska potorfowe zamieszkuje 25 gatunków ryb. Węgorz,
sandacz, leszcz, płoć, krąp, karaś, karp, tołpyga są najczęściej poławianymi
rybami przez rybaków i wędkarzy.

 Z myślą o
przyjemnym i pożytecznym spędzaniu czasu w ostępach leśnych powiatu
inowrocławskiego, wytyczono i oznakowano ścieżkę przyrodniczo leśną. Ten
edukacyjny szlak łączy dwa rezerwaty przyrody - Balczewo i Rejnę. Łączna
długość szlaku wynosi 7,4 km, w tym odcinek ok. 3 km preferowany do zwiedzania
pieszego.
Na całej
trasie wyznaczone zostały przystanki tematyczne - miejsca, warte uwagi. Na
pierwszym przystanku ustawiono urządzenia turystyczne umożliwiające wypoczynek
oraz prowadzenie zajęć w ramach "zielonych klas". Ścieżka wiedzie też obok
obszarów chronionych: rezerwatu "Balczewo" - utworzony dla zachowania miejsc
lęgowych ptaków wodnych i błotnych, szczególnie żurawi oraz rezerwatu "Rejna" -
utworzony w celu ochrony wisienki stepowej, unikalnej rośliny reliktowej.
Osobliwością tego rezerwatu jest też dziewięćsił bezłodygowy i sasanka polna.

 Amatorom
żeglarstwa polecamy wizytę nad brzegami Jeziora Pakoskiego. Ten piękny
akwen rozciąga się na długość 16 km, a przez Kanał Notecki posiada naturalne
połączenie ze szlakami wodnymi całej Polski. Doskonale nadaje się do uprawiania
żeglarstwa i innych sportów wodnych.

Miłośnikom
rowerowych wypraw polecamy wizytę w Gminie Inowrocław, przez którą przebiega
kilka szlaków turystycznych: Szlak Piastowski, związany z początkami
państwa polskiego, szlaki: Jana Kasprowicza i Stanisława
Przybyszewskiego, ukazujące rodzinne strony obu pisarzy oraz Szlak Generała
Władysława Sikorskiego.