W powiecie inowrocławskim
znaleźć można wiele cennych zabytków pamiętających czasy początków państwa
polskiego, owianych tajemnicami i legendami.

 Na uwagę turystów zasługuje przede wszystkim
Kolegiata pw. św. Ap. Piotra i Pawła w Kruszwicy, zbudowana na początku XII w.
z granitowych i piaskowcowych ciosów, jeden z najlepiej zachowanych zabytków
architektury romańskiej w Polsce. W świątyni znajdują się m.in. dwie
chrzcielnice - piaskowcowa z XI w. i granitowa z XII, rzeźby pochodzące z
początków XVI i XVIII w. oraz XVII-wieczne marmurowe płyty poświecone początkom
kościoła i pierwszym biskupom.

 Czasy średniowiecza pamięta też niepisany
symbol Kruszwicy - Mysia Wieża stojąca na wzgórzu zamkowym u nasady Półwyspu
Rzępowskiego. Stanowi ona pozostałość zamku obronnego z XIV w. Budowla została
wzniesiona z fundacji króla Kazimierza Wielkiego ok. 1350 r. w miejscu starego
grodu. Nazwa wieży wywodzi się z legendy o okrutnym królu Popielu, którego tu
właśnie zjadły myszy.

 Jak głosi legenda, poczynania chciwego króla i
jego równie okrutnej żony Gerdy wobec poddanych nie podobały się stryjom
Popiela. Obawiając się odsunięcia od władzy, król podstępnie zwabił stryjów do
zamku, a tam otruł. Ciała dostojników pod osłoną nocy zostały wrzucone do
Gopła. Za jakiś czas Popiela i jego żonę spotkała zasłużona kara. Od strony
jeziora ruszyły na zamek tysiące myszy. Popiel schronił się przed gryzoniami w
wieży, ale i tam go dopadły i zjadły. Myszy rozprawiły się także z żoną i
synami Popiela.

Potem rządy objął Piast
Kołodziej i dla ludu Goplan nastały lepsze czasy.

 Z tego samego okresu co Kolegiata pw. św. Ap.
Piotra

i Pawła w Kruszwicy pochodzi
kościół pw. Imienia Najświętszej Marii Panny "Ruina"- najcenniejszy
zabytek Inowrocławia, jeden z najstarszych kościołów na Kujawach. Pobudowany
pod koniec XII lub na początku XIII w.

W 1834 r. kościół spłonął i
przez wiele lat nie pełnił funkcji religijnych, dlatego też mieszkańcy nazywali
go "Ruiną". Potoczna nazwa używana jest do dnia dzisiejszego.
Odbudowa kościoła nastąpiła w latach 1901-1902 dzięki staraniom proboszcza
Antoniego Laubitza.

Na północnej ścianie świątyni
znajdują się oryginalne, tajemnicze płaskorzeźby przedstawiające maski ludzi,
demonów, zwierzęta i krzyże. Prawdopodobnie miały one chronić święte miejsce
przed złymi mocami.

W 2008 roku Papież Benedykt
XVI podniósł inowrocławski kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny do godności
bazyliki mniejszej .

 W Inowrocławiu warto również odwiedzić kościół
farny pw. św. Mikołaja. Jego początki sięgają XIII w., po całkowitym
zniszczeniu przez Krzyżaków został ponownie wzniesiony w XV w.W latach 1320 -
21 odbywał się tu proces polsko - krzyżacki o Pomorze Gdańskie, a w 1397 r.
królowa Jadwiga - dziś patronka Inowrocławia, przepowiedziała w tym kościele
klęskę Krzyżaków pod Grunwaldem.

Inną ciekawostką związaną z
tą świątynią jest fakt, że podczas II wojny światowej były tu przechowywane
relikwie św. Wojciecha uratowane przed Gestapo przez oficera Wehrmachtu Urbana
Thelena.

 Wyjątkowym i cennym zabytkiem sakralnym jest
Kalwaria Pakoska zwana też Kujawską Jerozolimą. Jest jedną z najstarszych i
drugą co do wielkości po Kalwarii Zebrzydowskiej. Pochodzi z XVII wieku. Składa
się z Kościoła Ukrzyżowania i 24 kaplic prezentujących styl barokowy.

Na uwagę zasługuje także
kościół pw. św. Mikołaja w Pieraniu. Najstarsze wzmianki o parafii pochodzą z
XIV w. Obecna unikatowa drewniana bazylika została wzniesiona w latach 1732 -
34. W kościele znajduje się m.in. słynący cudami obraz Matki Boskiej z
Dzieciątkiem tzw. Matki Boskiej Pierańskiej pochodzący prawdopodobnie z 1520
roku.

 W pięknym Pałacu Mieszczańskim przy
reprezentacyjnej ulicy Solankowej w Inowrocławiu mieści się Muzeum im. Jana
Kasprowicza. Budynek w stylu włoskiego renesansu z końca XIX początkowo był
własnością Bernharda Schwersenza, bogatego żydowskiego przedsiębiorcy
budowlanego, właściciela 5 cegielni, potem rodziny Skomorowskich. W muzeum
oglądać można stałe ekspozycje poświęcone życiu i twórczości dwóch wybitnych
synów tej ziemi - Jana Kasprowicza i Stanisława Przybyszewskiego, a także
" Miasto na soli - historia i kultura Inowrocławia od pradziejów do 1939
roku" i " Solno I" - ekspozycję obrazującą dzieje solarstwa na
Kujawach.

Z kolei w pobliskim
Szymborzu, dzielnicy Inowrocławia znajduje się rodzinny dom Jana Kasprowicza.
Zwiedzający obejrzeć mogą autentyczne pamiątki po rodzinie piewcy Kujaw.

Dla dbających o zdrowie
spacerowiczów niewątpliwą atrakcją jest Park Solankowy w Inowrocławiu. Ta oaza
zieleni pośród zabytkowych budynków sanatoryjnych słynie z przepięknych dywanów
kwiatowych. W ostatnich latach turystów przyciąga do parku tężnia solankowa.
Inowrocławska budowla, trzecia w kraju pod względem chronologii powstania, jest
drugą co do wielkości i jedną z nielicznych w całej Europie.

Tężnia w Inowrocławiu ma
kształt dwóch połączonych ze sobą wieloboków, mierzy 9 metrów wysokości i ponad
300 metrów długości. Na całej długości tężni znajduje się taras widokowy, z
którego można podziwiać panoramę Parku Solankowego i części miasta.

Działanie tężni jest bardzo
proste: solanka jest pompowana

na najwyższy poziom budowli,
po czym swobodnie spływa po gałązkach tarniny ulegając przy tym odparowaniu.
Wokół tężni powietrze nasycone jest jodem i mikroelementami, powstającymi
wskutek ociekania solanki i działania ruchu powierza. Wytworzony w ten sposób
aerozol, służy profilaktyce i wspomaga leczenie schorzeń górnych dróg
oddechowych, chorób tarczycy, schorzeń alergicznych skóry, obniża poziom
ciśnienia tętniczego.

 W południowej części powiatu znajdują się
najcenniejsze w Polsce ostoje lęgowe ptaków wodnych i błotnych. Dla ich
ochrony, a także w celu zabezpieczenia wartości historycznych Nadgopla
związanych z początkami państwa polskiego i ochrony naturalnych właściwości
środowiska przyrodniczego i swoistych cech krajobrazu utworzony został
Nadgoplański Park Tysiąclecia.

Część parku jest objęta
ścisłą ochroną rezerwatową, pozostały obszar to park krajobrazowy. NPT tworzy
obszar pól uprawnych, łąk i pastwisk, lasów, bagien, trzcinowisk i innych
nieużytków oraz jezioro Gopło i jeziora Skulskie. Występuje tu ponad 700
gatunków roślin. Spośród ptactwa wodnego najliczniej występuje tu łyska,
perkoz, krzyżówka i gęgawa. Gnieździ się tu kilka gatunków silnie zagrożonych
wyginięciem, w Nadgoplu odnotowano dwa gatunki wymienione w światowej Czerwonej
Księdze: bocian biały i bielik oraz 21 gatunków zagrożonych w skali
europejskiej. Jezioro Gopło i wyrobiska potorfowe zamieszkuje 25 gatunków ryb.
Węgorz, sandacz, leszcz, płoć, krąp, karaś, karp, tołpyga są najczęściej
poławianymi rybami przez rybaków i wędkarzy.

Z myślą o przyjemnym i
pożytecznym spędzaniu czasu w ostępach leśnych powiatu inowrocławskiego,
wytyczono i oznakowano ścieżkę przyrodniczo leśną. Ten edukacyjny szlak łączy
dwa rezerwaty przyrody - Balczewo i Rejnę. Łączna długość szlaku wynosi 7,4 km,
w tym odcinek ok. 3 km preferowany do zwiedzania pieszego.

Na całej trasie wyznaczone
zostały przystanki tematyczne - miejsca, warte uwagi. Na pierwszym przystanku
ustawiono urządzenia turystyczne umożliwiające wypoczynek oraz prowadzenie
zajęć w ramach "zielonych klas". Ścieżka wiedzie też obok obszarów
chronionych: rezerwatu "Balczewo" - utworzony dla zachowania miejsc
lęgowych ptaków wodnych i błotnych, szczególnie żurawi oraz rezerwatu
"Rejna" - utworzony w celu ochrony wisienki stepowej, unikalnej
rośliny reliktowej. Osobliwością tego rezerwatu jest też dziewięćsił
bezłodygowy i sasanka polna.

 Amatorom żeglarstwa polecamy wizytę nad
brzegami Jeziora Pakoskiego. Ten piękny akwen rozciąga się na długość 16 km, a
przez Kanał Notecki posiada naturalne połączenie ze szlakami wodnymi całej
Polski. Doskonale nadaje się do uprawiania żeglarstwa i innych sportów wodnych.

 Miłośnikom rowerowych wypraw polecamy wizytę w
Gminie Inowrocław, przez którą przebiega kilka szlaków turystycznych: Szlak
Piastowski, związany z początkami państwa polskiego, szlaki: Jana Kasprowicza i
Stanisława Przybyszewskiego, ukazujące rodzinne strony obu pisarzy oraz Szlak
Generała Władysława Sikorskiego.