W powiecie inowrocławskim
znaleźć można wiele cennych zabytków pamiętających czasy początków państwa
polskiego, owianych tajemnicami i legendami. Na uwagę turystów zasługuje przede
wszystkim Kolegiata pw. św. Ap. Piotra i Pawła w
Kruszwicy, zbudowana na początku XII w. z granitowych i piaskowcowych
ciosów, jeden z najlepiej zachowanych zabytków architektury romańskiej w
Polsce. Z tego samego okresu pochodzi kościół pw. Imienia Najświętszej Marii
Panny - najcenniejszy zabytek Inowrocławia, jeden z najstarszych kościołów na
Kujawach. Czasy średniowiecza pamięta też niepisany symbol Kruszwicy - Mysia Wieża stojąca na wzgórzu zamkowym u nasady Półwyspu
Rzępowskiego. Stanowi ona pozostałość zamku obronnego z XIV w. Nazwa
wieży wywodzi się z legendy o okrutnym królu Popielu, którego tu właśnie zjadły
myszy. Wyjątkowym i cennym zabytkiem sakralnym jest Kalwaria
Pakoska zwana też Kujawską Jerozolimą. Jest jedną z najstarszych i drugą
co do wielkości po Kalwarii Zebrzydowskiej. Pochodzi z XVII wieku. Składa się z Kościoła
Ukrzyżowania i 25 kaplic prezentujących styl barokowy. Na uwagę zasługuje także
kościół pw. św. Mikołaja w Pieraniu. Najstarsze wzmianki o parafii pochodzą z
XIV w. Obecna unikatowa drewniana bazylika została wzniesiona w latach 1732 -
34. W
kościele znajduje się m.in. słynący cudami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem
tzw. Matki Boskiej Pierańskiej pochodzący prawdopodobnie z 1520 roku.

Miłośnicy
przyrody znajdą w południowej części powiatu najcenniejsze w Polsce ostoje
lęgowe ptaków wodnych i błotnych. Dla ich ochrony, a także w celu
zabezpieczenia wartości historycznych Nadgopla związanych z początkami państwa
utworzony został Nadgoplański Park Tysiąclecia. Część parku jest objęta ścisłą
ochroną rezerwatową, pozostały obszar to park krajobrazowy. NPT tworzy obszar
pól uprawnych, łąk i pastwisk, lasów, bagien, trzcinowisk i innych nieużytków
oraz jezioro Gopło i jeziora Skulskie. Występuje tu ponad 700 gatunków roślin.
Spośród ptactwa wodnego najliczniej występuje tu łyska, perkoz, krzyżówka i
gęgawa. Gnieździ się tu kilka gatunków silnie zagrożonych wyginięciem, w
Nadgoplu odnotowano dwa gatunki wymienione w światowej Czerwonej Księdze:
bocian biały i bielik oraz 21 gatunków zagrożonych w skali europejskiej. Jezioro Gopło i wyrobiska potorfowe zamieszkuje 25
gatunków ryb. Węgorz, sandacz, leszcz, płoć, krąp, karaś, karp, tołpyga są
najczęściej poławianymi rybami przez rybaków i wędkarzy. Natomiast z myślą o
przyjemnym i pożytecznym spędzaniu czasu w ostępach leśnych powiatu
inowrocławskiego, wytyczono i oznakowano ścieżkę przyrodniczo leśną. Ten
edukacyjny szlak łączy dwa rezerwaty przyrody - Balczewo i Rejnę. Łączna
długość szlaku wynosi 7,4 km, w tym odcinek ok. 3 km preferowany do zwiedzania
pieszego. Na całej trasie wyznaczone zostały przystanki tematyczne - miejsca,
warte uwagi. Ścieżka wiedzie też obok obszarów chronionych: rezerwatu
"Balczewo" - utworzony dla zachowania miejsc lęgowych ptaków wodnych i błotnych,
szczególnie żurawi oraz rezerwatu "Rejna" - utworzony w celu ochrony wisienki
stepowej, unikalnej rośliny reliktowej. Osobliwością tego rezerwatu jest też
dziewięćsił bezłodygowy i sasanka polna.